"Ông ơi, nghe vậy thì Triệu Cao thật đáng thương. Trước đây cháu rất ghét những vụ sáu nước mưu sát Tần Thủy Hoàng, tự hỏi sao họ không nghe lời Tần Thủy Hoàng? Cứ không nhìn ra tình thế mà đòi khôi phục nước cũ, nếu không phải vì họ ngày nào cũng nổi dậy, Tần Thủy Hoàng đâu phải đi tuần du hoài, ông ấy không đi tuần du thì đã không chết bệnh ở Sa Khâu, có lẽ nhà Tần cũng không diệt vong nhanh như vậy, nhưng giờ nghe xong, hình như cháu đã hiểu ra đôi chút."
Nghe xong, một cô bé trong đám trẻ trở nên buồn bã, hỏi: "Nhưng người ta không nói Tần Thủy Hoàng là vị hoàng đế vĩ đại nhất sao? Ai cũng bảo công của ông ấy lớn hơn tội."
[Này con, con suy nghĩ rất tốt đấy, đó chính là sự phức tạp của lịch sử.]
[Tần Thủy Hoàng thống nhất lục quốc, khai sinh triều đại thống nhất đầu tiên của chúng ta, công lao này đương nhiên không thể phai mờ, nhưng chiến tranh tất sẽ mang đến gϊếŧ chóc... Các quan lại quý tộc của sáu nước cũng từng phát động chiến tranh xâm lược nước khác, họ hoàn toàn vô tội sao? Vì vậy không cần vì số phận mất nước của Triệu Cao mà trách móc Tần Thủy Hoàng, đó vốn là thời đại chiến loạn, mạnh được yếu thua. Hơn nữa không chỉ nhà Tần, sự thành lập, thống nhất và diệt vong của các triều đại phong kiến đều đi kèm với mặt tàn khốc, chúng ta phải học cách chấp nhận mặt trái của lịch sử. Ngoài ra, chúng ta cũng đang đứng ở tầm cao lịch sử hơn hai nghìn năm sau để đánh giá công lao của Tần Thủy Hoàng, ông ấy đương nhiên là vị hoàng đế vĩ đại nhất, nếu không có ông ấy đặt nền móng cho chế độ phong kiến kéo dài hai nghìn năm, chúng ta cũng khó trở thành Hoa Hạ như ngày nay.]
[Chúng ta thường nói, nhà Tần như một cỗ máy nghiêm khắc, hoàn toàn vận hành bằng ý chí kiên định phi thường của một mình Tần Thủy Hoàng, vì vậy khi Tần Thủy Hoàng băng hà, vương triều ông xây dựng cũng sẽ tan rã. Vì sao đầu nhà Hán phải đề xướng "vô vi nhi trị", vì sao Trần Thắng Ngô Quảng lại hô vang "vương hầu tướng tướng ninh hữu chủng hồ?" Ngoài lý do Hồ Hải ngu muội vô đức, làm ngược đạo lý ra, còn vì mọi thứ của nhà Tần đều là sáng tạo đầu tiên, đất nước mới hình thành, chế độ chưa đủ trưởng thành, chưa đủ hoàn thiện, thực hiện cải cách quá gấp gáp, chỉ áp dụng chính sách cứng rắn.]
[Nguyên nhân diệt vong của nhà Tần rất phức tạp, nhiều mặt. Quy kết sự diệt vong của nhà Tần cho việc Lý Tư, Triệu Cao cùng mưu hại nước vừa đúng vừa không đúng. Triệu Cao Lý Tư tội thực không thể tha thứ, khi học lịch sử chúng ta không thể vì xuất thân khốn khó, tài hoa xuất chúng của họ mà biện minh cho họ, phải khách quan công bằng nhìn nhận lịch sử. Nhiều người sau thời Tần luôn than thở, nếu không có hai gian thần Lý Tư, Triệu Cao nắm quyền, lúc đó Phù Tô được kế vị suôn sẻ, có lẽ nhà Tần đã không diệt vong. Nhưng cá nhân tôi cho rằng, sự diệt vong của nhà Tần là tất yếu, nếu không có may mắn như nhà Hán liên tiếp nhiều đời đều là minh quân, không có Hán Cao Tổ và Lã Hậu quyết đoán điều chỉnh những phần nghiêm khắc trong luật Tần, cố gắng xoa dịu hòa hợp các thị tộc và dân chúng vùng Quan Đông, diệt vong chỉ là vấn đề sớm muộn.]
[Tần Thủy Hoàng thực thi pháp luật nghiêm khắc cả đời, có lẽ đến cuối đời ông cũng nhận ra vấn đề căn bản của nhà Tần - lúc đó nhà Tần như một cỗ xe ngựa lao thẳng không kiểm soát, nếu tiếp tục thực thi chính sách cai trị nghiêm khắc của Pháp gia, sẽ dẫn đến xe tan người mất! Nhưng ông vẫn chưa thực sự quyết tâm lập Phù Tô làm thái tử, có lẽ vì Phù Tô quá nhân từ, dễ bị Nho gia chi phối, không hợp với tính cách cương nghị quyết đoán của Tần Thủy Hoàng. Đáng tiếc, Tần Thủy Hoàng đột ngột băng hà ở Sa Khâu, cỗ xe nhà Tần cuối cùng không thể chuyển hướng thành công. Đây là bài học kinh nghiệm chúng ta rút ra qua hơn hai nghìn năm lịch sử, chúng ta không thể khắt khe trách Tần Thủy Hoàng không thể vượt qua giới hạn của lịch sử, đương nhiên cũng không thể trách cứ dân chúng sáu nước không đủ "biết điều", yêu cầu họ phải quên đi đất nước và nỗi đau của họ, đúng không?]